Bir görüşe göre rekabet şirketler arasında değil, tedarik zincirleri arasındadır. Bir şirketin başarısını tedarik zinciri belirler. Aynı tedarik zincirinde yer alan şirketlerin, müşterileri ve tedarikçileri ile işbirliği yapması gerekir.
İlk olarak Procter and Gamble tarafından “kamçı etkisi” (Bullwhip) olarak adlandırılan durum tedarik zincirindeki tedarik ve sipariş süreleri, yönetici psikolojisi, talep tahminlerin güncellenmesi, siparişlerin birleştirilmesi, fiyat değişiklikleri gibi nedenlerle oluşuyor ve tedarik zincirindeki maliyetleri arttıran unsurlardan biri olarak görülüyor.
Prof. Dr. Barış Tan’ın Capital dergisinde yayınlanan aşağıdaki yazısı kamçı etkisi, sonuçları ve yapılması gerekenler üzerinde önemli bir yazı.
İlk olarak Procter and Gamble tarafından “kamçı etkisi” (Bullwhip) olarak adlandırılan durum tedarik zincirindeki tedarik ve sipariş süreleri, yönetici psikolojisi, talep tahminlerin güncellenmesi, siparişlerin birleştirilmesi, fiyat değişiklikleri gibi nedenlerle oluşuyor ve tedarik zincirindeki maliyetleri arttıran unsurlardan biri olarak görülüyor.
Prof. Dr. Barış Tan’ın Capital dergisinde yayınlanan aşağıdaki yazısı kamçı etkisi, sonuçları ve yapılması gerekenler üzerinde önemli bir yazı.
Semih Yüksel
1960’larda MIT’de sistem dinamiği yaklaşımını geliştiren Forrester’ın benzetim modelleri ile gösterdiği bu durum, özellikle son 20 senede birçok tedarik zincirinin iyileştirme çalışmalarında odak noktasını oluşturur.
P&G ve Pampers örneği
Bu duruma “kamçı etkisi” adını Proctor&Gamble vermişti. Proctor&Gamble yöneticileri, Pampers bebek bezine olan talebin perakendecilerde fazla değişkenlik göstermemesine rağmen, perakendecilerden toptancılara, toptancılardan dağıtıcılara, dağıtıcılardan fabrikaya, fabrikadan 3M gibi tedarikçilerine olan talebe bakıp, talep dalgalanmasının giderek arttığını gördüklerinde, bunu havada ileriye savrulan bir kamçının üzerindeki dalgalara benzeterek bu ismi vermişlerdi.
Bu dalgalanmalar tedarik zinciri maliyetlerinin yükselmesinin ana sebeplerinden birisini oluşturmaktadır. Dalgalanmalardan korunmak için daha fazla stok tutmanın, dalgalanmalara cevap vermek için daha çok kapasite bulundurmanın, fazla mesai veya taşeron kullanmanın, bunlara rağmen müşteri taleplerine zamanında cevap verememenin maliyetleri göz önüne alındığında kamçı etkisinin önemi kendiliğinden ortaya çıkıyor.
Tipik bir perakende tedarik zincirinde ortalama 100 günlük stoğun olduğu düşünüldüğünde, ABD’de bu tedarik zincirindeki stok iyileştirmelerinin sektöre kazandıracağı katma değerin 30 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.
Bu duruma “kamçı etkisi” adını Proctor&Gamble vermişti. Proctor&Gamble yöneticileri, Pampers bebek bezine olan talebin perakendecilerde fazla değişkenlik göstermemesine rağmen, perakendecilerden toptancılara, toptancılardan dağıtıcılara, dağıtıcılardan fabrikaya, fabrikadan 3M gibi tedarikçilerine olan talebe bakıp, talep dalgalanmasının giderek arttığını gördüklerinde, bunu havada ileriye savrulan bir kamçının üzerindeki dalgalara benzeterek bu ismi vermişlerdi.
Bu dalgalanmalar tedarik zinciri maliyetlerinin yükselmesinin ana sebeplerinden birisini oluşturmaktadır. Dalgalanmalardan korunmak için daha fazla stok tutmanın, dalgalanmalara cevap vermek için daha çok kapasite bulundurmanın, fazla mesai veya taşeron kullanmanın, bunlara rağmen müşteri taleplerine zamanında cevap verememenin maliyetleri göz önüne alındığında kamçı etkisinin önemi kendiliğinden ortaya çıkıyor.
Tipik bir perakende tedarik zincirinde ortalama 100 günlük stoğun olduğu düşünüldüğünde, ABD’de bu tedarik zincirindeki stok iyileştirmelerinin sektöre kazandıracağı katma değerin 30 milyar dolar civarında olduğu tahmin ediliyor.
Sistemin yapısını davranışları belirler
Başka bir deyişle, kamçı etkisinin sebeplerini anlamadan ve bunu engellemek için gerekli sistem değişikliklerini yapmadan perakendecilerin, toptancıların, dağıtıcıların, fabrikanın ve onun tedarikçilerinin birbirlerinden bağımsız olarak, en iyi yöneticilerle, en gelişmiş sistemlerle kendi müşterilerinden gelen talebi karşılayacak kararları vermeleri kamçı etkisini ortadan kaldırmaz. Sistemin yapısı karşısında en iyi yönetici de etkisiz kalacaktır.
Başka bir deyişle, kamçı etkisinin sebeplerini anlamadan ve bunu engellemek için gerekli sistem değişikliklerini yapmadan perakendecilerin, toptancıların, dağıtıcıların, fabrikanın ve onun tedarikçilerinin birbirlerinden bağımsız olarak, en iyi yöneticilerle, en gelişmiş sistemlerle kendi müşterilerinden gelen talebi karşılayacak kararları vermeleri kamçı etkisini ortadan kaldırmaz. Sistemin yapısı karşısında en iyi yönetici de etkisiz kalacaktır.
Kamçı etkisinin nedenleri
Kamçı etkisinin sebepleri üzerine son 10 senedir yapılan çalışmalar tedarik ve sipariş sürelerinin, yönetici psikolojisinin, talep tahminlerin güncellenmesinin, siparişlerin birleştirilmesinin, fiyat değişikliklerinin ve kısıtlı arzı paylaştırmada kullanılan yöntemlerin bu etkiye sebep olduğunu göstermektedir.
Her kademede siparişlerin alınmasından teslimatına kadar geçen süre uzadıkça dalgalanmalar o kadar artmaktadır.
Kamçı etkisinde insan psikolojisi de büyük önem taşır. Talepte dalgalanmalar arttıkça, bazen çok yüksek siparişlerle karşılaşan ve bunları zamanında karşılayamayan yöneticiler ileride bu duruma düşmemek için gereğinden fazla stok tutma kararı verebilmekte ve bu şekilde kendi tedarikçilerine de daha da fazla sipariş geçebilir.
Talebi doğru tahmin etmek doğru kararlar vermek için şart. Öte yandan talebin gürültü diyebileceğimiz anlık değişikliklerine göre satış tahminlerini sık sık değiştirmek bir işe yaramayacağı gibi, tedarik zincirinde ek dalgalanmalara sebep olacaktır.
Son müşteri talebi fazla değişkenlik göstermeyen bir üründe perakendecinin tedarikçisine fazla sipariş verildiğinde sağlanan indirimlerden yararlanmak veya taşıma maliyetini azaltmak için kamyon dolusu siparişler vermek için daha az sıklıkta daha çok miktarda sipariş vermesi, perakendeciden üreticiye kadar olan zincirde dalgalanmanın başlamasına sebep olmakta ve bu dalgalanma giderek artmaktadır.
Kamçı etkisinin sebepleri üzerine son 10 senedir yapılan çalışmalar tedarik ve sipariş sürelerinin, yönetici psikolojisinin, talep tahminlerin güncellenmesinin, siparişlerin birleştirilmesinin, fiyat değişikliklerinin ve kısıtlı arzı paylaştırmada kullanılan yöntemlerin bu etkiye sebep olduğunu göstermektedir.
Her kademede siparişlerin alınmasından teslimatına kadar geçen süre uzadıkça dalgalanmalar o kadar artmaktadır.
Kamçı etkisinde insan psikolojisi de büyük önem taşır. Talepte dalgalanmalar arttıkça, bazen çok yüksek siparişlerle karşılaşan ve bunları zamanında karşılayamayan yöneticiler ileride bu duruma düşmemek için gereğinden fazla stok tutma kararı verebilmekte ve bu şekilde kendi tedarikçilerine de daha da fazla sipariş geçebilir.
Talebi doğru tahmin etmek doğru kararlar vermek için şart. Öte yandan talebin gürültü diyebileceğimiz anlık değişikliklerine göre satış tahminlerini sık sık değiştirmek bir işe yaramayacağı gibi, tedarik zincirinde ek dalgalanmalara sebep olacaktır.
Son müşteri talebi fazla değişkenlik göstermeyen bir üründe perakendecinin tedarikçisine fazla sipariş verildiğinde sağlanan indirimlerden yararlanmak veya taşıma maliyetini azaltmak için kamyon dolusu siparişler vermek için daha az sıklıkta daha çok miktarda sipariş vermesi, perakendeciden üreticiye kadar olan zincirde dalgalanmanın başlamasına sebep olmakta ve bu dalgalanma giderek artmaktadır.
Bumerang etkisi
Perakendecideki yöneticinin maliyet düşürmeye yönelik kendi içinde doğru kararı, tüm zincirde toplama maliyetin artmasına sebep olmakta ve bu maliyet artışı bir şekilde perakendeciyi de artan alış fiyatları ile etkilemektedir.
Tedarikçinin veya perakendecinin sık sık fiyat değişikliğine gitmesi de talebi dalgalandırmakta, normalde daha durağan olacak talebin düşük fiyatların verildiği dönemlerde yoğunlaşmasına, diğer zamanlarda da düşmesine sebep olmakta ve bu şekilde dalgalanmanın başlamasına sebep olmaktadır.
Arzın talepten büyük olduğu durumlarda arzı gelen ön siparişlerle orantılı şekilde dağıtmak gibi yöntemler, bunu bilen müşterilerin gerçek taleplerinden daha yüksek sipariş vermelerini teşvik etmektedir. Talebi olduğundan daha da yüksek tahmin eden satıcı da kendi tedarikçilerine daha da yüksek siparişler vermekte ve bu durum gene dalgalanmalara sebep olmaktadır.
Perakendecideki yöneticinin maliyet düşürmeye yönelik kendi içinde doğru kararı, tüm zincirde toplama maliyetin artmasına sebep olmakta ve bu maliyet artışı bir şekilde perakendeciyi de artan alış fiyatları ile etkilemektedir.
Tedarikçinin veya perakendecinin sık sık fiyat değişikliğine gitmesi de talebi dalgalandırmakta, normalde daha durağan olacak talebin düşük fiyatların verildiği dönemlerde yoğunlaşmasına, diğer zamanlarda da düşmesine sebep olmakta ve bu şekilde dalgalanmanın başlamasına sebep olmaktadır.
Arzın talepten büyük olduğu durumlarda arzı gelen ön siparişlerle orantılı şekilde dağıtmak gibi yöntemler, bunu bilen müşterilerin gerçek taleplerinden daha yüksek sipariş vermelerini teşvik etmektedir. Talebi olduğundan daha da yüksek tahmin eden satıcı da kendi tedarikçilerine daha da yüksek siparişler vermekte ve bu durum gene dalgalanmalara sebep olmaktadır.
Ne yapmalı?
Kamçı etkisine neden olan unsurları anlamak, bunu azaltmak için yapılabilecek yöntemler için de yön gösterici olacaktır. Satış tahminlerinin güncellenme sıklığını doğru yapmak, siparişleri sık sık küçük partilerle vermek, Wal-mart’ın “her gün düşük fiyat” uygulaması gibi sabit fiyat politikaları uygulamak, sipariş miktarına göre indirimi mümkün olduğu kadar kullanmamak gibi önlemler tüm tedarik zincirinde dalgalanmaların oluşturduğu yüksek maliyetleri indirmekte etkili olacaktır.
Bunun yanında tedarik zinciri içinde son müşteriden, üreticiye ve onun tedarikçilerine kadar sipariş, talep, kapasite ve diğer bilgilerin paylaşılması, müşteri stoğunun tedarikçi tarafından yönetilmesi ve tedarik zinciri stok yönetiminin merkezileştirilmesi, tedarik ve sipariş sürelerinin kısaltılması da tedarik zincirinde stok maliyetlerinin hızla düşürülmesinde büyük rol oynayacaktır.
Sistemi anlamadan ve sistem bazında iyileşmeler yapmadan, şirketin kendi duvarlarının içinde yapılacak iyileştirmeler sistemin bütününde etkisiz kalacaktır. "
Kamçı etkisine neden olan unsurları anlamak, bunu azaltmak için yapılabilecek yöntemler için de yön gösterici olacaktır. Satış tahminlerinin güncellenme sıklığını doğru yapmak, siparişleri sık sık küçük partilerle vermek, Wal-mart’ın “her gün düşük fiyat” uygulaması gibi sabit fiyat politikaları uygulamak, sipariş miktarına göre indirimi mümkün olduğu kadar kullanmamak gibi önlemler tüm tedarik zincirinde dalgalanmaların oluşturduğu yüksek maliyetleri indirmekte etkili olacaktır.
Bunun yanında tedarik zinciri içinde son müşteriden, üreticiye ve onun tedarikçilerine kadar sipariş, talep, kapasite ve diğer bilgilerin paylaşılması, müşteri stoğunun tedarikçi tarafından yönetilmesi ve tedarik zinciri stok yönetiminin merkezileştirilmesi, tedarik ve sipariş sürelerinin kısaltılması da tedarik zincirinde stok maliyetlerinin hızla düşürülmesinde büyük rol oynayacaktır.
Sistemi anlamadan ve sistem bazında iyileşmeler yapmadan, şirketin kendi duvarlarının içinde yapılacak iyileştirmeler sistemin bütününde etkisiz kalacaktır. "
Kayıtlar
